JavaScript là gì? Chi tiết về JavaScript cơ bản

Ngày nay, JavaScript là một ngôn ngữ lập trình thu hút sự quan tâm của nhiều bạn trẻ trong những năm gần đây. Vậy JavaScript chính là gì? Tất cả những điều này sẽ được SEOTCT tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây

JavaScript là gì? 

JavaScript, thường được viết tắt là JS, là một ngôn ngữ lập trình rất phổ biến, chủ yếu được sử dụng để tạo ra các trang web tương tác. Ngôn ngữ này có thể được nhúng vào HTML, giúp làm cho các trang web trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. JavaScript hoạt động như một phần không thể thiếu của trang web, cho phép thực thi mã từ phía người dùng cũng như từ phía máy chủ thông qua Node.js, tạo ra các trang web động và phong phú.

JavaScript là một ngôn ngữ lập trình thông dịch, có khả năng hướng đối tượng. Đây là một trong ba ngôn ngữ chính trong lập trình web, cùng với HTML và CSS. Mỗi ngôn ngữ đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng một website hoàn chỉnh:

• HTML: Cung cấp cấu trúc cơ bản cho trang web, cho phép thêm nội dung dễ dàng.
• CSS: Được sử dụng để định dạng thiết kế, bố cục và màu sắc của trang web.
• JavaScript: Tạo ra các nội dung “động”, cho phép người dùng tương tác với trang web một cách linh hoạt.

Lịch sử phát triển của JavaScript 

JavaScript, được phát triển bởi Brendan Eich tại Netscape, ban đầu mang tên Mocha. Sau đó, nó được đổi tên thành LiveScript trước khi trở thành JavaScript như chúng ta biết ngày nay. Sự phát triển của JavaScript bắt đầu vào năm 1995 và nó nhanh chóng trở thành một phần quan trọng trong việc xây dựng các trang web tương tác.

JavaScript đã trải qua nhiều phiên bản khác nhau, với ECMAScript là tiêu chuẩn hóa chính thức của ngôn ngữ này. Phiên bản đầu tiên, ECMAScript 1, được phát hành vào năm 1997. Kể từ đó, nhiều phiên bản đã được phát hành, bao gồm ECMAScript 2 vào năm 1998 và ECMAScript 3 vào năm 1999, với nhiều tính năng mới như biểu thức chính quy và xử lý lỗi.

Năm 2016 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi JavaScript đạt kỷ lục sử dụng trên 92% các trang web, khẳng định vị trí của nó như một trong những ngôn ngữ lập trình quan trọng nhất trong bộ công cụ phát triển web. Các hiệu ứng động trên trang web mà người dùng thường thấy, chẳng hạn như slide ảnh hay menu sổ xuống, đều được tạo ra nhờ vào JavaScript.

Trong suốt quá trình phát triển, JavaScript đã không ngừng cải tiến và mở rộng tính năng, trở thành một ngôn ngữ mạnh mẽ không chỉ cho phía client mà còn cho cả server thông qua Node.js. Sự phổ biến và khả năng ứng dụng rộng rãi của JavaScript đã biến nó thành một trong những ngôn ngữ lập trình không thể thiếu trong lĩnh vực phát triển web hiện đại. 

JavaScript được dùng để làm gì?

JavaScript là một ngôn ngữ lập trình mạnh mẽ và linh hoạt, được sử dụng để thực hiện nhiều chức năng trên các trang web. Dưới đây là một số ứng dụng tiêu biểu của JavaScript:

• Thay đổi nội dung HTML: JavaScript có khả năng thay đổi nội dung của các phần tử HTML, cho phép lập trình viên cập nhật thông tin trên trang mà không cần tải lại.
• Thay đổi giá trị thuộc tính HTML: Ngôn ngữ này có thể thay đổi các thuộc tính của thẻ HTML, như thay đổi hình ảnh trong thẻ <img> hoặc cập nhật liên kết trong thẻ <a>.
• Thay đổi kiểu dáng (CSS): JavaScript có thể điều chỉnh kiểu dáng của các phần tử HTML bằng cách thay đổi các thuộc tính CSS, giúp tạo ra những hiệu ứng trực quan hấp dẫn.
• Ẩn các phần tử HTML: Bạn có thể sử dụng JavaScript để ẩn các phần tử trên trang web, chẳng hạn như thông báo hoặc quảng cáo, bằng cách thay đổi thuộc tính hiển thị của chúng.
• Hiển thị các phần tử HTML: Ngược lại, JavaScript cũng cho phép hiển thị lại các phần tử đã bị ẩn, giúp cải thiện trải nghiệm người dùng khi tương tác với trang web.

Nhờ vào những khả năng này, JavaScript đã trở thành một công cụ không thể thiếu trong phát triển web, giúp tạo ra các trang web động và tương tác hơn. 

Các khái niệm liên quan đến JavaScript

Khi tìm hiểu về JavaScript, có một số thuật ngữ quan trọng mà bạn cần nắm rõ. Dưới đây là một số khái niệm cơ bản liên quan đến JavaScript:

JavaScript Framework

JavaScript Framework là một thư viện được xây dựng dựa trên ngôn ngữ JavaScript, phục vụ cho các mục đích và lĩnh vực khác nhau. Mỗi framework được thiết kế để đáp ứng nhu cầu cụ thể trong phát triển ứng dụng. Một số framework phổ biến bao gồm:

• React.js: Thư viện dành cho phát triển ứng dụng di động.
• Node.js: Dùng để xây dựng và phát triển các ứng dụng thời gian thực từ phía máy chủ.
• Angular: Được sử dụng để phát triển ứng dụng Single Page.

Client-side JavaScript

Client-side JavaScript là hình thức phổ biến nhất hiện nay, cho phép trang web không chỉ dừng lại ở HTML tĩnh mà còn có thể bao gồm các chương trình tương tác với người dùng, điều khiển trình duyệt và tạo nội dung HTML động.

TypeScript

TypeScript là một ngôn ngữ lập trình mở rộng của JavaScript, được thiết kế để cải thiện JavaScript bằng cách thêm cú pháp kiểu dữ liệu. TypeScript giúp phát hiện lỗi mã sớm hơn nhờ vào cú pháp bổ sung, và mã TypeScript có thể được biên dịch thành JavaScript, vẫn giữ nguyên tất cả lợi ích của ngôn ngữ này.

Thư viện JavaScript

Thư viện JavaScript là tập hợp các đoạn mã đã được viết sẵn, cho phép các nhà phát triển web tái sử dụng để thực hiện các chức năng tiêu chuẩn. Thư viện này thường được tích hợp vào mã dự án khi cần thiết. Ví dụ về cách sử dụng thư viện JavaScript bao gồm:

• Trực quan hóa dữ liệu: Sử dụng Chart.js hay ApexCharts để tạo biểu đồ.
• Điều chỉnh DOM: Thư viện như jQuery giúp đơn giản hóa việc thao tác với DOM.
• Biểu mẫu: Sử dụng các thư viện như LiveValidation để tối ưu hóa chức năng của biểu mẫu.

Ưu điểm và nhược điểm khi sử dụng JavaScript

Dưới đây là một số ưu điểm và nhược điểm của việc sử dụng JavaScript mà bạn nên biết:

Ưu điểm

• Dễ học: JavaScript có cú pháp đơn giản, giúp người mới bắt đầu dễ dàng tiếp cận và làm quen với ngôn ngữ này.
• Lỗi dễ phát hiện và sửa: Các lỗi trong mã JavaScript thường dễ dàng nhận diện, giúp lập trình viên nhanh chóng khắc phục.
• Không cần biên dịch: Trình duyệt có thể trực tiếp dịch mã JavaScript mà không cần phải biên dịch trước, giúp tiết kiệm thời gian phát triển.
• Hoạt động trên nhiều nền tảng: JavaScript có thể chạy trên hầu hết các trình duyệt và nền tảng khác nhau, mang lại tính linh hoạt cao cho các ứng dụng web.
• Ngôn ngữ nhẹ và nhanh: JavaScript được đánh giá là ngôn ngữ lập trình nhẹ, giúp tăng tốc độ tải trang và cải thiện hiệu suất ứng dụng.
• Tương tác tốt với người dùng: JavaScript cho phép gắn mã vào các phần tử HTML hoặc sự kiện, tạo ra những trải nghiệm tương tác phong phú cho người dùng.
• Kiểm tra đầu vào linh hoạt: Bạn có thể sử dụng JavaScript để kiểm tra các dữ liệu đầu vào một cách hiệu quả trước khi gửi chúng đến máy chủ.
• Giao diện phong phú: JavaScript hỗ trợ xây dựng các giao diện người dùng với nhiều tính năng như kéo và thả, thanh trượt, v.v.

Nhược điểm

• Dễ bị khai thác: Mã JavaScript có thể trở thành mục tiêu của hacker và lừa đảo, đặc biệt nếu không được bảo mật đúng cách.
• Có thể thực thi mã độc: Nếu không được xử lý cẩn thận, JavaScript có thể bị lợi dụng để chạy mã độc trên máy tính của người dùng.
• Tính đồng nhất không cao: Các thiết bị khác nhau có thể thực thi JavaScript theo những cách khác nhau, dẫn đến sự không đồng nhất trong trải nghiệm người dùng.
• Bảo mật yếu: Tính bảo mật của JavaScript thường bị đánh giá thấp, khiến nó dễ bị tấn công hơn so với các ngôn ngữ lập trình khác.
• Giới hạn trong việc đọc ghi file: Do lý do bảo mật, JavaScript không thể đọc hoặc ghi file trực tiếp trên máy tính của người dùng.
• Không hỗ trợ kết nối mạng: JavaScript không hoạt động khi không có kết nối mạng, điều này có thể ảnh hưởng đến một số ứng dụng nhất định.
• Thiếu khả năng đa luồng: JavaScript không hỗ trợ đa luồng hoặc xử lý song song, điều này có thể hạn chế hiệu suất trong một số trường hợp. 

Lợi ích của JavaScript

• Dễ dàng học và sử dụng: Với cú pháp được thiết kế dễ hiểu, JavaScript cho phép người mới bắt đầu nhanh chóng làm quen và viết mã. Sự tương đồng với ngôn ngữ lập trình Java cũng giúp việc học trở nên thuận lợi hơn.
• Không phụ thuộc vào nền tảng: JavaScript có thể được nhúng vào bất kỳ trang web nào và hoạt động trên nhiều ngôn ngữ cũng như framework khác nhau. Điều này có nghĩa là bạn có thể chạy mã JavaScript trên bất kỳ thiết bị nào mà không gặp khó khăn.
• Giảm tải máy chủ: Bằng cách thực hiện các phép toán logic và xử lý dữ liệu trực tiếp trên máy khách, JavaScript giúp giảm tải cho máy chủ và hạn chế tắc nghẽn mạng. Ví dụ, khi người dùng điền thông tin vào biểu mẫu, JavaScript có thể nhanh chóng kiểm tra tính hợp lệ của dữ liệu mà không cần gửi yêu cầu đến máy chủ.
• Cải thiện giao diện người dùng: JavaScript cho phép tạo ra những trang web tinh tế và dễ dàng tương tác, giúp người dùng tìm kiếm và xử lý thông tin một cách hiệu quả hơn. Sự linh hoạt của nó cho phép mở rộng chức năng của trang web một cách mượt mà.
• Hỗ trợ đồng thời: Với khả năng xử lý nhiều tác vụ song song, JavaScript (đặc biệt là khi sử dụng Node.js) có thể quản lý nhiều yêu cầu từ máy khách mà không làm giảm hiệu suất tổng thể của ứng dụng. 

Điểm khác biệt JavaScript với các ngôn ngữ lập trình

JavaScript có một số điểm khác biệt đáng chú ý so với các ngôn ngữ lập trình khác, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển web:

JavaScript chủ yếu được sử dụng để tạo ra các trang web tương tác, trong khi các ngôn ngữ khác như Java, C++ hay Python có phạm vi ứng dụng rộng hơn, từ phát triển ứng dụng desktop đến xử lý dữ liệu lớn.

JavaScript là ngôn ngữ lập trình phía client, có nghĩa là nó được thực thi trên trình duyệt của người dùng, không như PHP hay ASP.NET chạy trên máy chủ. Điều này cho phép JavaScript tương tác trực tiếp với người dùng mà không cần liên lạc với máy chủ.

JavaScript không cần biên dịch, mã nguồn được thông dịch trực tiếp bởi trình duyệt. Trong khi các ngôn ngữ như Java hay C++ cần phải được biên dịch trước khi chạy.

JavaScript có cú pháp đơn giản và dễ học so với nhiều ngôn ngữ khác. Điều này làm cho JavaScript trở thành ngôn ngữ lập trình phổ biến và dễ tiếp cận với những người mới bắt đầu.

JavaScript có thể được sử dụng để tạo ra các ứng dụng chạy trên server thông qua Node.js, mở rộng phạm vi ứng dụng của nó.

JavaScript có thể kết hợp với HTML và CSS để tạo ra các trang web hoàn chỉnh, trong khi các ngôn ngữ khác thường được sử dụng riêng lẻ.

JavaScript có một cộng đồng lập trình viên lớn và nhiều thư viện, framework phong phú, giúp tăng năng suất và tính linh hoạt trong phát triển web.

Mặc dù có những điểm khác biệt, JavaScript vẫn có nhiều điểm chung với các ngôn ngữ lập trình khác như cú pháp, cấu trúc lập trình hướng đối tượng, xử lý sự kiện, v.v. Sự kết hợp của JavaScript với HTML và CSS đã trở thành tiêu chuẩn trong phát triển web hiện đại.

Các công cụ dùng để phát triển JavaScript 

IDE JavaScript là gì?

IDE (Integrated Development Environment) là một môi trường lập trình tích hợp, cung cấp nhiều công cụ và tiện ích như trình soạn thảo mã, công cụ gỡ lỗi, và mô phỏng. IDE JavaScript được thiết kế đặc biệt để hỗ trợ lập trình viên trong quá trình phát triển ứng dụng JavaScript.

Nên sử dụng IDE nào khi code JavaScript?

Có nhiều IDE phổ biến mà lập trình viên có thể lựa chọn, bao gồm:

• Notepad++: Một trình soạn thảo mã nhẹ và dễ sử dụng.
• Visual Studio: Một IDE mạnh mẽ với nhiều tính năng hỗ trợ phát triển ứng dụng.
• PHP Designer: Tập trung vào phát triển ứng dụng PHP nhưng cũng hỗ trợ JavaScript.
• Dreamweaver: Một công cụ mạnh mẽ cho việc thiết kế web với hỗ trợ cho HTML, CSS và JavaScript.
• Sublime Text: Trình soạn thảo mã đa năng với giao diện thân thiện.

Ngoài ra, còn có một số công cụ chỉnh sửa JavaScript khác được đánh giá cao như:

• Microsoft FrontPage: Một công cụ thiết kế web cổ điển.
• Macromedia Dreamweaver MX: Phiên bản cũ của Dreamweaver với nhiều tính năng hữu ích.
• Macromedia Homesite 5: Một công cụ phát triển web mạnh mẽ.

File .JS là file gì?

File .JS là các tệp văn bản chứa mã JavaScript, thường được sử dụng để thực thi các câu lệnh JavaScript trên trang web. Những tệp này có thể bao gồm các chức năng như mở và đóng cửa sổ, xác thực dữ liệu, hoặc tạo menu thả xuống.

Tất cả đoạn mã JavaScript đều cần được đặt trong cặp thẻ <script></s